Ένας αρχαιολογικός θησαυρός! Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ  INKEFALONIA.GR

Ένας αρχαιολογικός θησαυρός κρύβεται στην "καρδιά" του Αργοστολίου, ωστόσο λίγοι είναι αυτοί που έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να τον... ανακαλύψουν.

Το inkefalonia.gr, με τη βοήθεια του προϊσταμένου της ΛΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων που έχει έδρα στο Αργοστόλι κ. Ανδρέα Σωτηρίου, ο οποίος είχε την ευγενή καλοσύνη να μας ξεναγήσει στο Μουσείο (1), σας παρουσιάζει τα εκθέματα, αλλά και την ιστορία τους που δείχνουν την αξιοζήλευτη πολιτιστική κληρονομιά της Κεφαλονιάς.

Κείμενο – φωτογραφίες: Γιώργος Χαλαβαζής

«Ο λόγος που δέχθηκα να δώσω αυτή την συνέντευξη ήταν για να πειστούν οι Κεφαλλονίτες να επισκεφτούν το Αρχαιολογικό Μουσείο όπου μέσα από τα ευρήματα του προβάλλει η μακραίωνη κατοίκηση του τόπου τους, που οι απαρχές της χάνονται στην αχλή του χρόνου φθάνοντας πίσω στην Παλαιολιθική Εποχή (γύρω στο 50.000). Αν και το Μουσείο είναι γνωστό, είμαι σίγουρος ότι ελάχιστοι Κεφαλλονίτες το έχουν επισκεφτεί και ακόμα λιγότεροι είναι εκείνοι που γνωρίζουν την βαριά πολιτιστική κληρονομιά που κουβαλά ο τόπος τους.

1 εξωτερική όψη Αρχαιολογικού Μουσείου Αργοστολίου

Θα ξεκινήσω όμως με μια διαπίστωση: η θάλασσα είναι εκείνη που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την μοίρα του νησιού. Άλλοτε λειτούργησε ως μέσο επικοινωνίας και εξωστρέφειας και άλλοτε ως ανυπέρβλητο εμπόδιο, απομόνωσης και εσωστρέφειας.

Το Μουσείο κτίστηκε μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953 με την τότε μουσειολογική και μουσειογραφική αντίληψη ώσπου το 2000 έγινε ανακαίνιση και επανέκθεση του από τον τότε Γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων κ. Λάζαρο Κολώνα.

Στον προθάλαμο υπάρχει αναρτημένος χάρτης (3) στον οποίο δηλώνονται οι σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις του νησιού από την Παλαιολιθική ως την Ρωμαϊκή περίοδο.

3 ο χάρτης με τις αρχαιολογικές θέσεις

Στις τρεις αίθουσες του φιλοξενούνται αντιπροσωπευτικά ευρήματα απ' όλο το νησί που οργανώνονται κατά χρονική περίοδο, κατά θεματικές ενότητες και κατά γεωγραφικά διαμερίσματα. Έτσι ένας επισκέπτης πληροφορείται αμέσως για τις περιοχές που παρουσιάζουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Πρώτη αίθουσα:

Σε αυτήν φιλοξενούνται τρις διαφορετικές ενότητες που έχουν θέματα την Παλαιολιθική εποχή, το Σπήλαιο «Δράκαινας» Πόρου για το οποίο γίνεται τόσο συζήτηση σήμερα, και τα ευρήματα από το νεκροταφείο στη θέση Καγκέλλισες στα Μενεγάτα.

Στην 1η προθήκη ο επισκέπτης μπορεί να δει τα εργαλεία (4)από πυριτόλιθο της Παλαιολιθικής Εποχής με τα οποία ο τροφοσυλλέκτης παλαιολιθικός άνθρωπος κυνηγούσε και επεξεργαζόταν τις φθαρτές ύλες.

 4 ευρήματα Παλαιολιθικής Εποχής

Στην 2η προθήκη υπάρχουν ευρήματα (5) από τις ανασκαφές της Εφορείας Παλαιανθρωπολογίας Σπηλαιολογίας που έγιναν στο σπήλαιο «Δράκαινα» Πόρου. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε κατά την Νεολιθική Εποχή ως προσωρινός χώρος διαμονής, αλλά και κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3000 π.Χ.). Από τα ευρήματα του αντλούμε πληροφορίες για την κοινωνική οργάνωση και την τεχνολογική εξέλιξη που επιτελείται σε αυτό το πρώιμο στάδιο της ανθρώπινης παρουσίας αλλά και για τις καλλιτεχνικές ευαισθησίες των ενοίκων του. Αργότερα και από την Αρχαϊκή ως την Ελληνιστική περίοδο (από τον 7ο έως τον 2ο αι.π.Χ) ο χώρος προσλαμβάνει λατρευτική χρήση αφιερωμένος, που αλλού, στον Πάνα και τις Νύμφες (6).

 5 ευρήματα απο το σπήλαιο Δρακαινας

 6 τάματα -αναθήματα

Στην 3η προθήκη φιλοξενούνται ευρήματα της Μεσοελλαδικής (2100 -1550 π.Χ.) και Μυκηναϊκής περιόδου (1550-1050π.Χ) από τη θέση Καγκέλισσες. Χαρακτηριστικά δείγματα της πρώτης εποχής αποτελούν τα αγγεία με γωνιώδη τοιχώματα (7) που παραπέμπουν σε μεταλλικά πρότυπα, ενώ χαρακτηριστικά δείγματα της δεύτερης εποχής είναι οι σφραγιδόλιθοι που χρησιμοποιούνταν είτε ως σφραγιστικά αντικείμενα, είτε ως κοσμήματα, είτε ως φυλαχτά. Εξαιρετικής τέχνης είναι ο σφραγιδόλιθος (διάμετρος περίπου 1.5εκ) από αχάτη όπου στην σφραγιστική επιφάνεια του εικονίζεται σε πρώτο πλάνο, ταύρος που βόσκει και σε δεύτερο πλάνο, δέντρο – φοίνικα (8).

  7 αγγεία με γωνιώδη τοιχώματα

 8 σφραγιδόλιθος

Δεύτερη αίθουσα:

Η 2η αίθουσα είναι η μεγαλύτερη του Μουσείου και είναι αφιερωμένη στα ευρήματα του Μυκηναϊκού πολιτισμού(9), ενός από τους λαμπρότερους πολιτισμούς που άνθισαν στον Ελλαδικό χώρο.

Η μυκηναϊκή παρουσία στο νησί είναι έντονη και αποτυπώνεται σε πολλά μέρη του όπου μέχρι σήμερα έχουν ερευνηθεί περισσότερο νεκροταφεία και λιγότερο οικιστικά λείψανα. Είναι αυτονόητο όμως ότι οι θέσεις των νεκροταφείων προϋποθέτουν και τους αντίστοιχους οικισμούς οι οποίοι είναι προς αναζήτηση. Οι μοναδικές γνωστές θέσεις που έδωσαν οικοδομικά λείψανα είναι στα Πουλάτα και στα Σταροχώραφα Κράνης, ενώ μόλις πρόσφατα εντοπίστηκαν δύο ακόμα θέσεις, η μία στα Τζαννάτα και η άλλη κοντά στη ΒΙ.ΠΕ Αργοστολίου, η έρευνα των οποίων είναι σε εξέλιξη. Από την ερμηνεία των μνημείων και των ευρημάτων, συμπεραίνουμε ότι υπάρχει μια οργανωμένη και ιεραρχημένη κοινωνία που εγκαθίσταται σε πολλές και διαφορετικές θέσεις.

Τα ευρήματα του Μουσείου προέρχονται από τα Μυκηναϊκά νεκροταφεία των Προκοπάτων, Διακάτων, Μεταξάτων, Μαυράτων, Παρισάτων, Τζαννάτων, της Κοντογεννάδας, του Σκινέα κ.λ.π.
Στην Κεφαλονιά υπάρχουν 2 κατηγορίες τάφων: οι θαλαμοειδείς και οι θολωτοί.
Οι θαλαμοειδείς τάφοι λαξεύονται εξ ολοκλήρου στο φυσικό βράχο και σχηματίζονται απ' το δρόμο που τα τοιχώματα του συγκλίνουν προς τα πάνω, το στόμιο και τον κυρίως θάλαμο που ο τελευταίος μοιάζει με μικρό σπήλαιο. Στο δάπεδο του θαλάμου, ανοίγονται λάκκοι που ο αριθμός τους σε μερικές περιπτώσεις φθάνει τους 15 ενώ το βάθος τους πλησιάζει τα 2μ.

Η δεύτερη κατηγορία μυκηναϊκών τάφων είναι οι θολωτοί οι οποίοι είναι χτισμένοι με λίθους κατά το εκφορικό σύστημα και οι οποίοι επίσης φέρουν δρόμο και στόμιο. Ο μεγαλύτερος και σημαντικότερος θολωτός τάφος είναι αυτός στα Τζαννάτα.

Τα ευρήματα που φιλοξενούνται στην αίθουσα αυτή είναι κυρίως πήλινα αγγεία από τα οποία τα πιο χαρακτηριστικά είναι οι κρατήρες(10), οι ψευδόστομοι αμφορείς(11), οι κύλικες (12), διάφορα κύπελλα πόσης, οι αρύταινες(13) κ.λ.π. Ένα ιδιότυπο αγγείο είναι ο κέρνος και ο δακτυλιόσχημος ασκός (14) που χρησιμοποιούνται ως τελετουργικά. Τα γραπτά μοτίβα που διακοσμούν την επιφάνεια όλων των αγγείων είναι συνήθως απλές ταινίες, τεθλασμένες γραμμές, σπείρες, διχτωτά τρίγωνα, ημικύκλια κ.λ.π.

10 ο κρατήρας

11 ψευδόστομος αμφορέας

12 κύληκα

 13 αρύταινες

14 κερνοι κάτω δεξιά και δακτυλιόσχημος ασκός αριστερά

Εκτός των αγγείων φιλοξενούνται επίσης χαρακτηριστικά δείγματα της μεταλλοτεχνίας στην οποία συμπεριλαμβάνονται εγχειρίδια(15) και λόγχες(16) που ανήκουν στον οπλισμό των μυκηναίων. Επίσης εντυπωσιακά είναι τα είδη του καλλωπισμού όπως είναι τα κοσμήματα από υαλόμαζα, ημιπολύτιμους λίθους και χρυσό(17).

 15 χάλκινα εγχειρίδια πανω, περόνες κάτω

16 λόγχες πάνω, οκτάσχημη πόρπη κάτω

17 κοσμήματα απο χρυσό

Η Κεφαλονιά την περίοδο αυτή διατηρούσε εμπορικές σχέσεις με αρκετές περιοχές του τότε γνωστού κόσμου όπως υποδηλώνουν οι χάλκινες περόνες (15) από τα Διακάτα, που έλκουν την καταγωγή τους από την Μικρά Ασία και η οκτάσχημη πόρπη (16)επίσης από τα Διακάτα που παράλληλα της απαντώνται στην Ιταλία και την Κεντρική Ευρώπη ενώ ορισμένα αγγεία φαίνεται να έχουν επιδράσεις από την Κύπρο.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον θολωτό τάφο στα Τζαννάτα που λόγω των σημαντικών ευρημάτων και της αρχιτεκτονικής του μορφής συμπεραίνουμε ότι ανήκει στον ηγεμόνα της περιοχής. Τα υπενδεδυμένα κέρατα με φύλλο χρυσού(18) , προέρχονται από ρυτό σε μορφή ταύρου, πρόκειται για τελετουργικό αγγείο, ενώ ο μικρός χρυσός διπλός πέλεκυς αποτελεί σύμβολο πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας. Μοναδικά στην Κεφαλονιά είναι και τα ειδώλια είτε σε ανθρώπινη μορφή είτε σε μορφή ταύρου και τέλος οι σφραγιδόλιθοι που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη εξαιτίας των περίπλοκων παραστάσεων οι οποίες αποδίδονται σε μια εξαιρετικά μικρή επιφάνεια.

18 κέρατα, πέλεκυς και ψήψοι

Να προσθέσω εδώ ότι ο τάφος και η ρωμαϊκή έπαυλη στη Σκάλα ήδη προσελκύουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών στην περιοχή. Επίσης να διευκρινίσω ότι οι όποιες παρεμβάσεις και στα δύο μνημεία (στέγαστρα, περίφραξη, οργάνωση κλπ) έγιναν από τις αρμόδιες Εφορείες του πρώην ΥΠ.ΠΟ.Τ. Τα δύο συγκεκριμένα μνημεία προβάλουν και συνεισφέρουν οικονομικά στην περιοχή. Ωστόσο και τα δύο μνημεία χρήζουν περαιτέρω επεμβάσεων. Δυστυχώς όμως δεν εκδηλώνεται έμπρακτα προς αυτήν την κατεύθυνση η ευαισθησία όλων αυτών που εμφανίζονται προστάτες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Στην Εφορεία δεν έχει κατατεθεί καμία μελέτη και από κανένα φορέα για την ανάδειξη του ενώ ο χώρος παραμένει ανοικτός και επισκέψιμος χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες της φύλακας κας Ζαφειρούλας Σιμωτά, υπαλλήλου της Εφορείας μας.

Τρίτη αίθουσα:

Η 3η αίθουσα μοιράζεται στις 4 πόλεις - κράτη της Κεφαλονιάς, οι οποίες ήταν η Κράνη, η Σάμη, η Πάλη και οιΠρόννοι. Η Κράνη βρίσκεται στους λόφους που υψώνονται στο μυχό του κόλπου του Κουτάβου, η Σάμη στους ανατολικούς λόφους του ομώνυμου οικισμού, η Πάλη ένα χλμ βόρεια του Ληξουρίου και οι Πρόννοι μεταξύ Ασπρογέρακα και Πάστρας. Κατά την Κλασσική - Ελληνιστική περίοδο (5ος αιώνας π.Χ. – 188 π.Χ), η τετράπολις γνωρίζει την μεγαλύτερη ακμή της.

Οι τέσσερις πόλεις είναι αυτόνομες, ανεξάρτητες, και οικονομικά εύρωστες. Κόβουν χάλκινα και ασημένια νομίσματα στα οποία αποτυπώνονται τα αρχικά γράμματα του ονόματος τους και παραστάσεις που σχετίζονται, είτε με τον οικιστή της Κεφαλονιάς, τον Κέφαλο, είτε με την θρησκεία, είτε με τις κυριότερες παραγωγικές δραστηριότητες τους (εμπόριο, γεωργία, κτηνοτροφία(19).

19 νομίσματα της Πάλης

Οι σχέσεις μεταξύ τους δεν ήταν πάντα φιλικές όπως διαπιστώνεται από τις εντυπωσιακές οχυρώσεις και τα αμυντικά έργα που υψώνονται κατά μήκος της συνοριακής γραμμής της κάθε πόλης. Ασφαλώς οι οχυρώσεις παρείχαν προστασία και από εξωτερικές επιβουλές.

Οι πόλεις όπως ήταν φυσικό ήταν ρυμοτομημένες όπως γνωρίζουμε από τα παραδείγματα της Κράνης και της Σάμης, διέθεταν λιμάνια (το επίνειο των Πρόννων ήταν ο Πόρος) και οδικό εσωτερικό δίκτυο αλλά και εξωτερικό που τις συνέδεε.

Τα ευρήματα των πόλεων που φιλοξενούνται στην τρίτη αίθουσα του Μουσείου προέρχονται και αυτά κυρίως από νεκροταφεία.

Χαρακτηριστικά αντικείμενα από την Κράνη είναι οι δύο πήλινες χορεύτριες(20), η ερυθρόμορφη παράσταση με δάσκαλο και αθλητή(21) και το τμήμα της σίμης με γραπτή διακόσμηση που προέρχεται από το χαμένο ναό στις Μηνιές.

20 ειδώλια χορευτριών

21ερυθρομορφη παράσταση

Της Σάμης ξεχωρίζουν τα αναθήματα – τάματα που κατέθεσαν οι πιστοί του Πάνα και των Νυμφών στο σπήλαιο Μελισσάνθης στον Καραβόμυλο. Πρόκειται για τον δίσκο με παράσταση χορού Νυμφών(22), το πλακίδιο με γυναικείες μορφές που κουβαλούν στο κεφάλι τους υδρίες και για το ειδώλιο του μέθυσου Πάνα με το κέρας της Αφθονίας και το κατεξοχήν κύπελλο του οίνου, τον κάνθαρο(23). Επίσης ο κρατήρας με Διονυσσιακή παράσταση και το χρυσό περιδέραιο.

Η Πάλη αντιπροσωπεύεται από το ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση τρίαινας και δελφινιών (24)αν και χρονολογείται στη Ρωμαϊκή περίοδο ενώ η παρουσία των Πρόννων δηλώνεται μέσω του κιονόκρανου από τον ναό(25) στη θέση Αγ. Γεώργιος (εδώ σημειώνεται ότι ο συγκεκριμένος χώρος θα ενταχθεί πολύ σύντομα στο ΕΣΠΑ για ανάδειξη) και τις επιτύμβιες στήλες. Οι στήλες προέρχονται από το νεκροταφείο των Πρόννων όπου η Εφορεία διεξάγει ανασκαφική έρευνα αλλά ο χώρος του νεκροταφείου ούτε έχει απαλλοτριωθεί από κάποιο φορέα (εξ όσων γνωρίζουμε) και πολύ περισσότερο ούτε έχει παραχωρηθεί στην Εφορεία μας ή στο Υπουργείο.

22 χορός Νυμφών

23 Πάνας το Κέρας της Αφθονίας και τον κάνθαρο

24 ψηφιδωτό δάπεδο

25. κιονόκρανο

Η Ρωμαϊκή περίοδος στο νησί αρχίζει το 189π.Χ με την παράδοση των τριών πόλεων Κράνης, Πάλης και Πρόννων και την κατάληψη της Σάμης (188π.Χ) από τους Ρωμαίους. Στην αρχή της περιόδου, το νησί περιέρχεται σε οικονομικό μαρασμό, αλλά σύντομα ακμάζει ενώ η Σάμη αναδεικνύεται σε πρώτη πόλη λόγω του λιμένα της.

Εντυπωσιακά είναι τα γυάλινα αγγεία (26)που συγκινούν με το σχήμα και το χρώμα τους, το μοναδικό έργο χαλκοπλαστικής στα πρώτυπα του αυτοκράτορα Γαλλιηνού(27) όπως εντυπωσιακά είναι τα ψηφιδωτά δάπεδα τα οποία βρέθηκαν στο πλαίσιο σωστικών ανασκαφών. Τα ψηφιδωτά δάπεδα θα έχετε την ευκαιρία να τα θαυμάσετε στην νέα Αρχαιολογική Συλλογή της Σάμης για την οποία έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί οι σχετικές μελέτες. Το έργο είναι ώριμο προς ένταξη στο ΕΣΠΑ και είναι ένα έργο που το οφείλει η πολιτεία στον τόπο.
Παράλληλα, στο Φισκάρδο ιδρύεται μία νέα πόλη με εντυπωσιακά μνημεία και ευρήματα. Χάρη στις ανασκαφές της Εφορείας αυτή η νέα πόλη ταυτίζεται επιγραφικά, με την πόλη Πάνορμο των γραπτών πηγών.
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά από τις 09.00-16.00 πλην Δευτέρας.
Δυνατή η πρόσβαση για ΑΜΕΑ.

26 γυάλινα αγγεία

27 έργο χαλκοπλαστικής

Επίσης λειτουργεί πωλητήριο (2) όπου θα βρείτε μικρά και προσιτά δώρα-εκθέματα του Μουσείου, ενώ στην ιστοσελίδα της Εφορείας www.leepka.gr μπορείτε να βρείτε και εκεί χρήσιμες πληροφορίες.

2 το πωλητήριο

Αυτά μας είπε ο κ. Ανδρέας Σωτηρίου και φυσικά μας έκανε να θέλουμε να ξαναπάμε να τα ξαναδούμε χωρίς κάμερες και δημοσιογραφικά κασετόφωνα. Αν και εσείς επιθυμείτε να το επισκεφτείτε (Το Μουσείο βρίσκεται απέναντι ακριβώς από το Δικαστικό Μέγαρο στην καρδιά του Αργοστολίου), τότε μπορείτε να το κάνετε καθημερινά πλην Δευτέρας από τις 9 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα. Το εισιτήριο εισόδου είναι στα 3 ευρώ!

Αξίζει τον κόπο.