Οδυσσέας: ο σύγχρονος άνθρωπος Αυτή η κωμική αντιπαράθεση μεταξύ Κύκλωπα και Οδυσσέα, που βλέπουμε στον «Κύκλωπα» είναι η σατυρική...
ΚΑΙ
Ομηρική Επανάσταση
«Ο Όμηρος ήταν μια επανάσταση για την εποχή του.
«Ο Όμηρος με τα έπη ήθελε να δώσει ένα υπόβαθρο ιερό, πολιτιστικό και μυθολογικό στο ελληνικό αλφάβητο» Ο Νάνος Βαλαωρίτης ανακαλύπτει θεματική ακροφωνία στα Ομηρικά Έπη
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη στο bookbar εδώ
«Μέσα στη σημερινή εποχή της παρακμής, νοιώθω υπέρτατη ηδονή για το γεγονός ότι υπάρχουν διανοητές που επαναφέρουν το Ομηρικό ζήτημα.» Τη δήλωση αυτή έκανε κάποιος από τους ακροατές, σε παρουσίαση του νέου έργου του Νάνου Βαλαωρίτη «Ο Όμηρος και το αλφάβητο». Έχω την εντύπωση ότι η λιτή αυτή διαπίστωση αποτυπώνει με τον πιο εύστοχο και συγκινητικό τρόπο την τεράστια σημασία της νέας μελέτης του Νάνου Βαλαωρίτη. Στο βιβλίο «Ο Όμηρος και το αλφάβητο» που εκδόθηκε από την Ελληνοαμερικανική Ένωση, ο βραβευμένος με το Μεγάλο Κρατικό ΒΡΑΒΕΊΟ
Λογοτεχνίας συγγραφέας και ποιητής προχωρά σε μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις σε σχέση με τα Ομηρικά Έπη: Αποδεικνύει την ύπαρξη θεματικής ακροφωνίας ανάμεσα στο γράμμα του τίτλου και στο περιεχόμενο κάθε ραψωδίας. Δηλαδή κάθε ραψωδία των Ομηρικών επών αποτελεί ύμνο για ένα γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου!
Λογοτεχνίας συγγραφέας και ποιητής προχωρά σε μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις σε σχέση με τα Ομηρικά Έπη: Αποδεικνύει την ύπαρξη θεματικής ακροφωνίας ανάμεσα στο γράμμα του τίτλου και στο περιεχόμενο κάθε ραψωδίας. Δηλαδή κάθε ραψωδία των Ομηρικών επών αποτελεί ύμνο για ένα γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου!
Ο Νάνος Βαλαωρίτης μιλά στο “BOOK Bar” για την επαναστατική αυτή ανακάλυψη και τις αλλαγές που επιφέρει στην αντίληψή μας για τα Ομηρικά Έπη και για τον ίδιο τον Όμηρο.
Bar” για την επαναστατική αυτή ανακάλυψη και τις αλλαγές που επιφέρει στην αντίληψή μας για τα Ομηρικά Έπη και για τον ίδιο τον Όμηρο.
Ποιο ακριβώς είναι το θέμα του βιβλίου «Ο Όμηρος και το αλφάβητο» ;
Είναι η σχέση του αλφαβήτου στους τίτλους των ραψωδιών του Ομήρου και στα δύο έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, με το κείμενο. Από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα, θεωρούσαν ότι το αλφάβητο στους τίτλους, δεν είχε σχέση με το περιεχόμενο και ότι υπήρχε για τυπικούς λόγους και για το διαχωρισμό των κεφαλαίων. Όμως αυτό δεν είναι δυνατόν. Αν είχαν βάλει οι Αλεξανδρινοί το αλφάβητο σε ένα συνεχές ποίημα, δεν θα ήταν δυνατόν να πετύχουν τόσο καίρια τον διαχωρισμό των κεφαλαίων.
Εσείς παρατηρήσατε ότι υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στο γράμμα του τίτλου με το περιεχόμενο της ραψωδίας;
Ναι. Αυτό το ονομάζω θεματική ακροφωνία. Δεν ήταν καθόλου τυχαίο γεγονός η ανακάλυψη. Υπάρχει ένα βιβλίο του Άγγλου ποιητή Robert Graves , για τα αλφάβητα των Κελτών. Οι Κέλτες λοιπόν είχαν αλφαβητικά ποιήματα. Ο Graves τα μελετάει αυτά διεξοδικά σε ένα βιβλίο που λέγεται “The white Goddess” (Η λευκή Θεά). Πιστεύω ότι από εκεί μου ήλθε η ιδέα να εξετάσω, πώς παρέλειψε ο Graves δύο μεγάλα ελληνικά ποιήματα που έχουν τίτλους αλφαβητικούς και δεν τα περιέλαβε στη μελέτη του για τα αλφαβητικά ποιήματα.
Πώς εξηγείτε την παράλειψη αυτή του Graves;
Διότι η επικρατέστερη άποψη ήταν ότι το αλφάβητο στον Όμηρο ήταν απλώς ένα αριθμητικό μνημονικό σύστημα, το οποίο δημιούργησαν οι Αλεξανδρινοί.
Πώς αρχίσατε να ερευνάτε το θέμα;
Άρχισα να ερευνώ, να δω αν οι λέξεις που αρχίζουν από Α δομούν την Ραψωδία Α’. Αν οι λέξεις που αρχίζουν από Β δομούν το θέμα της Ραψωδίας Β’ κ.ο.κ. Αμέσως, από τα τρία πρώτα κεφάλαια βρήκα ότι υπήρχε σχέση!
Αυτό ισχύει τόσο για την Ιλιάδα όσο και για την Οδύσσεια;
Ναι. Πρώτα ανακάλυψα ότι ισχύει στην Ιλιάδα.
«Στη ραψωδία Α’ το θέμα είναι η Ατιμία που γίνεται στον Αχιλλέα»
Ποια είναι η αντιστοιχία ανάμεσα στο γράμμα Α και στην ραψωδία A της Ιλιάδας;
Το θέμα της είναι η Ατιμία που γίνεται στον Αχιλλέα και του παίρνουνε τη Βρισηίδα. Έχει ως βασικό θέμα την Αγορή που είναι η συγκέντρωση του στρατού και τις Αγορές των αρχηγών των Αχαιών. Το Α είναι πολύ συχνό γράμμα στην αρχή των ελληνικών λέξεων και υπάρχει μεγάλη δυνατότητα επιλογής: Απόλλωνας, Αοιδός, Αοίδε Θεά, με το οποίο αρχίζει η Ιλιάδα. Επίσης εμφανίζεται ο Άδης, οι Αργείοι, οι Ατρείδες, ο Αγαμέμνονας και κυρίως πρεσβεύει ο Απόλλωνας σε όλη τη ραψωδία. Επίσης γίνεται αναφορά στους βασιλείς με τη λέξη Άναξ και στους θεούς και στους θνητούς. Άναξ Ανδρών ο Αγαμέμνων κλπ. Δεν υπάρχει πουθενά η λέξη Βασιλεύς.
Στη ραψωδία Β’;
Eδώ, ο Αγαμέμνων, δεν συγκαλεί Αγορή, αλλά Βουλή. Δηλαδή τους αρχηγούς. Επίσης οι αρχηγοί αναφέρονται ως Βασιλείς. Η επανάσταση του Θερσίτη γίνεται εναντίον των Βασιλέων, όχι των ανάκτων. Η Βουλή δεν είναι μόνο η συγκέντρωση των ανδρών αλλά και η Βουλή του Διός, το σχέδιο του Διός.
Στη Ραψωδία Γ;
Στη Ραψωδία Γ το θέμα είναι η Γυναίκα! Η μονομαχία για την Ελένη, η Αφροδίτη που παρεμβαίνει και ο ρόλος της γυναίκας γενικά. Είναι επίσης οι Γέροντες. Η Ελένη παρελαύνει μπροστά στους Γέροντες που την θαυμάζουν για την ομορφιά της και λένε ότι «Γι αυτήν άξιζε να πολεμήσουμε!» Από τις πιο γνωστές σκηνές της Ιλιάδας.
Γίνεται και στην Οδύσσεια αυτό;
Ναι. Στην αντίστοιχη ραψωδία, το θέμα είναι μόνο ο γέρων που είναι ο Νέστορας. Ο βασιλιάς που βασίλεψε γι τρείς γενιές. Και ο Τηλέμαχος όταν του μιλάει του απευθύνεται «Ω Γέρων», «Ω Γέρων» «Ω Γερίνιος» συνεχώς. Εδώ βλέπουμε τον παραλληλισμό των δύο ποιημάτων. Όπου η έμφαση είναι στου Γέρους στην Οδύσσεια και η Γυναίκα στην Ιλιάδα.
«Το Δ’ της Ιλιάδας είναι ο Δόλος. Στο Ε’ εμφανίζεται το θέμα Έρως –Έρις»
Το Δ’ της Ιλιάδας σε τι αναφέρεται;
Το Δ’ είναι ο Δόλος! Ο Δόλος του Πάνδαρου. Οι Θεοί κανονίζουν να τοξεύσει ο Πάνδαρος με δόλο τον Μενέλαο κατά τη μονομαχία του με τον Πάρι, ενώ έχουν γίνει συνθήκες. Το θέμα είναι εδώ η Διάλυση των όρκων. «Όρκια Δηλήσαντο». Τη Διάλυση των όρκων με Δόλο μηχανεύονται οι Θεοί. Είναι επίσης οι Δηώσεις των πόλεων.
Η Ραψωδία Ε’ με τι συνδέεται;
Εδώ κυριαρχεί η Ενυώ η Θεά της Μάχης, η οποία στροβιλίζεται και ο Άρης που είναι ο Θεός της ραψωδίας, λέγεται ‘Αρης ο Ενυάλιος. Δηλαδή ο Θεός της Ενυώς. Το Ε είναι η γενικευμένη μάχη. Το κύριο όπλο είναι τα Έγχεα, τα κοντάρια. Εδώ εμφανίζεται για πρώτη φορά στο τέλος η Έκτορας. Επίσης στο Ε της Ιλιάδας, εμφανίζεται το θέμα Έρως- Έρις! Όταν γίνεται μια μεγάλη μάχη στην οποία εμπλέκεται η Αφροδίτη, για να σώσει τον γιό της τον Αινεία.
Ποιο ήταν το πιο δύσκολο γράμμα να δοθεί αντιστοιχία;
Το Ωμέγα έχει πολύ λίγες λέξεις. Η λέξη Ωνος που σημαίνει αγορά, είναι τα λύτρα που καταβάλλονται από τον Πρίαμο για το πτώμα του Έκτορα. Εκεί τελειώνει και η Ιλιάδα. Ενώ στην Οδύσσεια, το Ω συνδέεται με τις ψυχές που πηγαίνουν πάνω από τον Ωκεανό. Εκεί ο ποιητής δυσκολεύεται να βρει πολλές λέξεις, αλλά αυτές που βρίσκει φτάνουν. Επίσης σημειώνει και την Ώρη που σημαίνει το τέλος, γιατί είναι το τέλος του ποιήματος. Γιατί το Ω δείχνει προς τη Δύση, στην ωρίμανση.
«Βλέπουμε ένα ποιητή, τον Όμηρο, που φτιάχνει δύο μεγάλα ποιήματα για να υμνήσει το Αλφάβητο»
Υπάρχουν ακροφωνίες στο ελληνικό αλφάβητο;
Στο ελληνικό αλφάβητο δεν υπάρχει ακροφωνία. Το ελληνικό αλφάβητο δεν είναι όπως το φοινικικό που υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στο γράμμα και στο όνομα που περιγράφει. Ο Όμηρος ήθελε να δώσει ένα υπόβαθρο πολιτιστικό, ιερό, μυθολογικό στο αλφάβητο. Γιατί όλα τα αλφάβητα στην Ανατολή ήταν ιερά. Βλέπουμε λοιπόν έναν ποιητή που φτιάχνει δύο μεγάλα ποιήματα για να υμνήσει το Αλφάβητο. Μα τέλος πάντων γιατί να μην αναγνωριστεί αυτό! Γιατί να μην του δώσει μία δόξα!
«Ο Πάτροκλος δεν κάνει τίποτα από το Ξ μέχρι το Π. Περιμένει το Π για να βγει στη δράση!»
Πιστεύετε ότι ακροφωνία έχει επηρεάσει τη δομή και την αφήγηση στα Ομηρικά έπη;
Βεβαίως. Ο Όμηρος αργοπορεί την αφήγηση για να συγχρονιστεί με τους αλφαβητικούς τίτλους. Για παράδειγμα οι μάχες στην Ιλιάδα αργοπορούν μέχρι να φτάσει στο Π που είναι ο Πάτροκλος ο ήρωας. Ο Πάτροκλος δεν κάνει τίποτα από το Ξ μέχρι το Π! Είναι τελείως αργόσχολος. Κάθεται στο πλοίο του Ευρίπυλου και δένει τις πληγές του. Περιμένει να έλθει το Π για να βγει στη δράση! Αυτό είναι φανερό ότι ο ποιητής έχει κανονίσει έτσι τα ποιήματα και την αφήγηση, ώστε τα αλφαβητικά θέματα να συγχρονίζονται μαζί της. Σε αρκετές περιπτώσεις η αφήγηση καθυστερεί πολύ. Γίνονται επεισόδια που μοιάζουν με παρεμβολές, με παρεκβάσεις και αρκετοί απορούν. Γιατί γίνεται αυτό; Αυτό έχει γίνει μεγάλο πρόβλημα για τους Ομηριστές. Έχουν διατυπώσει διάφορες θεωρίες για να το εξηγήσουν.
Η θεματική ακροφωνία υπάρχει και σε άλλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας;
Ναι. Υπάρχει σίγουρα στα κελτικά έπη.
«Μετά από αυτό τελειώνει η ιστορία περί …αγράμματου Ομήρου»
Η άποψη που έχουμε για τον Όμηρο σήμερα, αλλάζει μέσα από τη μελέτη σας για την ύπαρξη ακροφωνίας στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια;
Νομίζω ότι ναι. Διότι ακόμα επικρατεί η ιδέα ότι ο Όμηρος ήταν αγράμματος. Δεν είναι δυνατόν ένας αγράμματος ποιητής να έχει συνθέσει αυτά τα δύο ποιήματα, με τον πολύπλοκο τρόπο τον οποίο περιγράφω. Έπρεπε να ξέρει τέλεια τη γλώσσα και να ξέρει και τη γραφή. Σίγουρα είχε πολλούς βοηθούς, γραφείς, τους Ομηρίδες. Ήταν πολλοί οι βάρδοι. Η συνεργασία θα ήταν σίγουρα μέσω των Ομηρίδων. Οι απόψεις που υπάρχουν ότι τα έπη τα έγραψε ο Όμηρος και εκείνες ότι τα έπη έχουν συντεθεί από πολλούς, δεν είναι κατά ανάγκη αντιφατικές. Μπορεί να έχουν βοηθήσει οι Ομηρίδες στη γραφή, αλλά πάντα υπό την καθοδήγηση του Ομήρου. Ήταν ένα είδος σχολής. Νομίζω ότι μετά από αυτό τελειώνει η ιστορία περί αγράμματου Ομήρου.
«Ο Όμηρος ήταν μια επανάσταση για την εποχή του. ‘Ήταν βάρδος 9ου βαθμού»
Ποια είναι η δική σας εικόνα για τον Όμηρο;
Ο Όμηρος ήταν ο ίδιος μια επανάσταση στην εποχή του. Γιατί, μέχρι τότε, δεν είχε καταγραφεί τίποτα από ότι ξέρουμε. Στην καταγραφή αυτών των ποιημάτων βλέπουμε ότι οι Έλληνες για πρώτη φορά καταγράφουν τα έπη τους. Δεν το είχαν ξανακάνει.
Μπορούμε να πούμε ότι ο Όμηρος υπήρξε ένας αρχαίος… γλωσσοκεντρικός;
Ναι, φυσικά. Στους Κέλτες, ο βάρδος του 9ου βαθμού, έπρεπε να τα ξέρει όλα. Να ξέρει τη γραμματική, να ξέρει τη γλώσσα, τους μύθους, την τεχνική του στίχου, τη φιλοσοφία. Έπρεπε να τα ξέρει όλα.
Υπήρχε ιεραρχία στους βάρδους και στον ελλαδικό χώρο;
Βεβαίως. Ο Όμηρος ήταν βάρδος 9ου βαθμού. Ήξερε τα πάντα. Οι αρχαίοι τον θεωρούσαν δάσκαλο. Επομένως αφού βασίζεται στο αλφάβητο, βασίζεται και στη γλώσσα. Και δημιουργεί μια ειδική γλώσσα για το έπος. Η γλώσσα του έπους δεν μιλιέται πουθενά στις διαλέκτους. Είναι ιωνική διάλεκτος σε μείγμα με την αιολική. Δεν είναι διάλεκτος που μιλιέται. Είναι αρχαϊκή.
Πώς και δεν έγινε αντιληπτή αυτή η ύπαρξη ακροφωνίας από τους μέχρι σήμερα ξένους φιλολόγους;
Οι κλασσικοί φιλόλογοι στην Αμερική σκέπτονται την καριέρα τους και δεν τολμούν να κάνουν καινοτομίες. Εδώ βρήκα συμμάχους. Βρήκα νέους φιλόλογους που έκαναν και την επιμέλεια. Οι Έλληνες αμέσως καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται. Παραδόξως όχι και οι δυτικοί. Διότι έχουν καταργήσει τα γράμματα στους τίτλους των ραψωδιών και βάζουν αριθμούς 1, 2.3….
Τελικά ο Όμηρος …υπήρξε;
Είναι φανερό ότι τα ομηρικά έπη έχουν γραφτεί από έναν άνθρωπο. Φαίνεται και από το ύφος. ‘Έχει ένα πάρα πολύ ευέλικτο και χαριτωμένο ύφος. Με χιούμορ, με άνεση. Το οποίο δεν το είχαν οι Κυκλικοί ποιητές. Η χαρακτηρολογία των πρόσωπων σε αυτά τα Κυκλικά έπη, δεν είναι τόσο αναπτυγμένη, από ότι ξέρουμε. Ενώ στον Όμηρο η χαρακτηρολογία είναι εκπληκτική. Δημιουργεί πρόσωπα. Δημιουργεί δραματικές καταστάσεις. Είναι μεγάλος ποιητής. Δεν μπορεί να τα κάνει αυτά ένας κοινός συλλέκτης.
Είναι από τις λίγες φορές που παρουσιάζεται μια πρωτογενής μελέτη για τον Όμηρο από Έλληνα διανοητή. Πώς το εξηγείτε;
Οι Έλληνες δεν έχουν ξεφύγει από τα δυτικά πρότυπα. Υστερούμε γιατί είμαστε τυπολάτρες και δεν προωθούμε τη δημιουργικότητα. Έχουμε ένα φόβο, ένα σύμπλεγμα, να μένουμε στον τύπο, για ασφάλεια. Δεν τολμάμε. Υπάρχει βέβαια πολύ μεγάλος αριθμός ξένων Ομηριστών. Πάμπολλοι Γερμανοί, Αμερικάνοι, Γάλλοι, Άγγλοι. Αυτοί όλοι όμως είναι μια ομάδα ανθρώπων που συστηματικά μας αγνοούν. Δηλαδή εκτός από άτομα που τους ακολουθούν, αγνοούν την Ελλάδα ως τόπο, ως παράδοση. Δεν προτιμούν ποτέ τα δημοτικά τραγούδια σε σχέση με την ομηρική παράδοση.
Τα τελευταία χρόνια αμφισβητείται η εθνική ταυτότητα από αρκετούς Έλληνες διανοουμένους. Πώς το βλέπετε;
Αμφισβητούμε την ίδια την ύπαρξή μας! Οι Έλληνες βέβαια μεταναστεύουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η τάση για μετανάστευση είναι λόγω της στενότητας του χώρου και των εκάστοτε εχθρών. Ο χώρος αυτός έχει μια προϊστορία πάρα πολύ οδυνηρή και αυτό έχει επηρεάσει και το χαρακτήρα των νεοελλήνων. Δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Τετρακόσια πενήντα χρόνια κάτω από τους Τούρκους, που μας έλεγαν ότι είμαστε ο Κανένας, ο Γκιαούρης. Αυτά δεν αφήνουν ίχνη; Και παρόλη τη μεγαλομανία μας να λέμε ότι καταγόμαστε από τους αρχαίους, δεν πείσαμε τον εαυτό μας για αυτό ποτέ.
Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη να προσέχεις όλα τα χρώματα του ουρανού, τα σημεία σημάδια του καιρού ,τα γράμματα ΣΥΜΒΟΛΑ του αλφαβήτου και όλους τους ΙΔΕΟΦΟΡΟΥΣ αριθμούς σημαιοφόρους του ΛΕΥΚΟΥ .....σε φόντο γαλάζιο ΜΠΛΕ του οίνοπος παγκόσμιου ΩΚΕΑΝΟΥ
Η Επανάσταση του Ομήρου, το σαίτεμα και τα βέλη των ΛΕΞΕΩΝ, το πέταγμα των Γραμμάτων και των Αριθμών, ρομαντικά πολύχρωμη όπως ήταν ανέκαθεν συμφώνως με τα άλματα των υψηλόκορφων ορεσίβιων ΑΕΤΩΝ
21 ος Αιών, Πλανήτης Γη στην μετα Ομηρική Πραγματικότητα του Εγγράμματου Ερμή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου