ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟÏΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

πηγη: http://www.yppo.gr/0/anaskafes/pdfs/LE_EPKA.pdf
Εικ. 1. Μουσάτα. Οι
βόθροι.
Εικ. 2. Αργίνια. Λίθινα
εργαλεία.372
Κράνη

Τα αρχαιολογικά δεδομένα που αναφέρονται
στην Ιστορική Εποχή ακολουθούν τη διοικητική
διαίρεση των τεσσάρων πόλεων- κρατών του
νησιού, της Κράνης, των Πρόννων, της Πάλης
και της Σάμης που αναπτύχθηκαν κατά την
μέγιστη περίοδο ακμής του Ελληνισμού. Η
ίδρυσή τους ανάγεται ήδη στη γεωμετρική
και αρχαϊκή περίοδο, όπως τούτο υπαινίσσεται
από τις ανασκαφικές ενδείξεις.
Η κατοίκηση των λόφων «Καστέλι» και «Πε-
ζούλες», όπου στην κλασική και ελληνιστική
περίοδο θεμελιώνεται η πόλη της Κράνης,
ανάγεται στην υστεροελλαδική περίοδο, όπως
μνημονεύεται στη βιβλιογραφία. Ένας νέος
μυκηναϊκός οικισμός (εικ. 3) στα δυτικά των
λόφων, στο αγροτεμάχιο Τσιλιμιδού, αρχίζει
να προβάλλει στον ορίζοντα. Δυστυχώς, στην
παρούσα φάση δεν είναι εφικτό να γίνει
εκτεταμένη συζήτηση για αυτόν, αφού η ανα-
σκαφική του έρευνα δεν έχει προχωρήσει
επαρκώς. Η ύπαρξή του όμως έχει βαρύνουσα
σημασία για την τοπογραφία όχι μόνο της
περιοχής, αλλά ολόκληρου του νησιού αφού
τα οικιστικά κατάλοιπα της αντίστοιχης περιόδου
εντοπίζονται σε δύο γνωστές θέσεις, στα
Σταροχώραφα και στους Αγ. Θεοδώρους.
Στο πλαίσιο του έργου «Άξονας: Πόρος -
Αργοστόλι - Φισκάρδο, Δρόμος Κρανιάς
στη νήσο Κεφαλονιά», νέα στοιχεία έρχονται
για πρώτη φορά στην επιφάνεια για να δια-
φωτίσουν σκοτεινές περιόδους της περιοχής.
Αποθέτης με κεραμική της γεωμετρικής και
αρχαϊκής περιόδου, όπως και κεραμικοί κλί-
βανοι του 6ου αι. π.Χ. δηλώνουν εργαστηριακή
εγκατάσταση σε μικρή απόσταση από τους
παραπάνω λόφους. Προς την ίδια κατεύθυνση
σε εγγύτητα με τους λόφους αναπτύσσεται
το βιοτεχνικό κέντρο της πόλης στην όψιμη
ελληνιστική και πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο, στην
οποία ανήκει εργαστήριο κεραμικής. Μάζες
πυρακτωμένου πηλού, μεγάλες αποθέσεις
θραυσμάτων κεραμικής και ενσφράγιστες
λαβές αμφορέων με ονόματα όπως ΞΕΝΩΝΟΣ,
ΖΩΠΑΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΙΔΑΣ κ.ά. (εικ. 4) εξήχθηκαν
κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Τμή-
ματα λιθόστρωτων δρόμων συμπληρώνουν
αλλά δεν ολοκληρώνουν το οδικό δίκτυο
της πόλης. Συγκρότημα/τα (εικ. 5) με εκτετα-
μένους ερειπιώνες των πρώτων χριστιανικών
αιώνων αποκαλύφθηκαν κοντά στην παραλία,
που ενδεχομένως σχετίζονται με λιμενικές
εγκαταστάσεις. Στον ίδιο χώρο ερευνήθηκε
τμήμα δημόσιου κτηρίου που η χρονολόγηση
και η χρήση του δεν κατέστη δυνατόν να
αποσαφηνιστεί, αφού συνεχιζόταν εκτός
ορίου σκάμματος.

Από τις εργασίες ανάδειξης του χώρου στο
πλαίσιο του Υ/Ε «Ανάδειξη - ανάπλαση αρ-
χαιολογικού χώρου Κράνης», έγινε προσπε-
λάσιμος ο αρχαίος δρόμος που διασχίζει τα
ερείπια της πόλης και κατευθύνεται στο νε-
κροταφείο, στη θέση «Δρακοσπηλιά», ενώ
από τις εργασίες πεδίου στα Ραζάτα αποκαλύ-
φθηκε η μνημειακή οχύρωση (εικ. 7) των Κρα-
ναίων στα Ραζάτα.
Πρόννοι
Το τέμενος στη θέση «Γραδού», μεταξύ Πόρου
και Σκάλας ανήκει στην επικράτεια της πόλης
των Πρόννων. Δύο προγενέστερες απόπειρες
για τον εντοπισμό του πτερού του ναού από
τους Μαρινάτο και Καλλιγά απέβησαν άκαρ-
πες. Σε εργασίες καθαρισμού του χώρου
(ΣΤ΄ ΕΠΚΑ) αποκαλύφθηκε τμήμα του πτερού
(εικ. 6) και το μεγαλύτερο μέρος του στωικού
οικοδομήματος.
Στους Πρόννους για πρώτη φορά ακούγεται
η επίσημη αρχαιολογική σκαπάνη στο νεκρο-
ταφείο τους, στη θέση «Περδικόβρυση», γιατί
η παράνομη δρούσε εδώ και δεκαετίες με
αποτέλεσμα να έχει κουρσέψει πολλούς τά-
Εικ. 4. Κράνη. Ενσφρά-
γιστες λαβές.
Εικ. 3. Κράνη. Οικιστικά
κατάλοιπα μυκηναϊκής
περιόδου.373
φους. Το πλέον εντυπωσιακό και χαρακτηρι-
στικό στοιχείο του είναι οι εγχυτρισμοί σε
μεγάλους πίθους, που από τα ευρήματα χρο-
νολογούνται από το β΄ μισό του 6ου έως και
τον 4ο αι. π.Χ. Όσα ευρήματα διέφυγαν της
σύλησης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι
ταφές συνοδεύονταν με πολλά και εντυπω-
σιακά κτερίσματα. Στην ανασκαφική έρευνα
ετησίως συμμετέχουν εθελοντικά 20 φοιτητές
από το Πανεπιστήμιο του Καναδά, υπό την
καθοδήγηση του καθηγητή Geoffrey Schmalz.
Επαρχία Παλλικής
Σκινέας
Στη μακρά αλυσίδα των τάφων της μυκηναϊκής
περιόδου δύο νέοι θαλαμοειδείς τάφοι με
σύντομο δρόμο και συμπληρωμένοι στο ανώ-
τερο τμήμα τους κατά το εκφορικό σύστημα
ερευνήθηκαν στο Σκινέα, ύστερα από υπόδειξη
του Γεράσιμου Μονοκρούσου. Λιγοστά ευρή-
ματα προέρχονται από το δρόμο του πρώτου
τάφου, ενώ τα περισσότερα απέδωσε ο θά-
λαμος του δευτέρου αν και συλημένος κατά
το 1/3 του (εικ. 8).
Πάλη
Η Πάλη κατοικείται από την γεωμετρική -
υστερογεωμετρική περίοδο, όπως τεκμηριώ-
νεται από την δοκιμαστική τομή που έγινε
στο παρελθόν στη θέση «Καραβοστάσι». Τα
τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη οικο-
δομική δραστηριότητα με αποτέλεσμα να
πραγματοποιούνται σωστικές ανασκαφές και
από αυτές να αυξάνονται οι πληροφορίες
για την περιοχή.
Στο ακίνητο Καλογερόπουλου εκτεταμένα και
διαδοχικά στρώματα που χρονολογούνται από
το τέλος του 8ου έως το 2ο αι. π.Χ. δίνουν τη
δυνατότητα επισκόπησης της αδιάλειπτης κα-
τοίκησης της περιοχής. Εξαιρετικής τέχνης εμ-
βλήματα (εικ. 9) του 2ου αι. π.Χ. αποκαλύφθηκαν
σε παρόδια οικία, όπου ο δρόμος ήταν στρω-
μένος με κροκάλες.
Στο πλαίσιο του έργου «Περιφερειακός δρό-
μος Ληξουρίου», από τα πλέον ενδιαφέροντα
στοιχεία της ανασκαφής ήταν οι λίθινες πο-
λιορκητικές σφαίρες (εικ. 10) που ενδεχο-
μένως να αποτελούν κατάλοιπα της πολιορκίας
της Πάλης από τον Φίλιππο Ε΄ το 218 π.Χ. Η
κεραμική που συγκεντρώθηκε ενισχύει την
άποψή μας.
Το 2009 παραδίδεται στην Εφορεία από τον
Γεράσιμο Μονοκρούσο μαρμάρινο ανδρικό
κεφάλι (εικ. 11) ρωμαϊκών χρόνων που απο-
τελεί σπάνιο δείγμα γλυπτικής τέχνης στο
νησί, ασημένια και χάλκινα νομίσματα, και
άλλα μικροαντικείμενα που προέρχονται από
την επαρχία της Παλλικής. Ο ίδιος υπέδειξε
θέση με μυκηναϊκούς τάφους στον Σκινέα,
όπου ακολούθησε ανασκαφική έρευνα, η
οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Επαρχία Σάμης
Σάμη
Η Σάμη χωρίς αμφιβολία αναδεικνύεται ως
Εικ. 7. Κράνη. Η οχύρωση
μετά τις εργασίες
πεδίου.
Εικ. 5. Κράνη.
Πανοραμική άποψη της
ανασκαφής.
Εικ. 6. Πρόννοι. Το
τμήμα του πτερού.374
το μοναδικό διαχρονικό οικιστικό κέντρο της
Κεφαλονιάς από την πρωτοελλαδική έως
την παλαιοχριστιανική περίοδο.
Για την πρώιμη εποχή του Χαλκού αναφέρεται
στη βιβλιογραφία ο οικισμός στη θέση «Φούρ-
νοι», που η σχέση του με τα οικοδομικά
λείψανα στο ακίνητο της ΕΚΟ, στη νότια είσοδο
της σημερινής πόλης, είναι υπό συζήτηση, αφού
η ανασκαφική τους έρευνα δεν έχει ολοκλη-
ρωθεί. Στο χώρο έχουν αρχίσει να αποκαλύ-
πτονται εκτεταμένα στρώματα καταστροφής,
μικρός κιβωτιόσχημος τάφος(;) και η πορεία
τοίχων. Ο ενδιάμεσος κρίκος της μέσης πε-
ριόδου της προϊστορικής εποχής προς το
παρόν δεν ανιχνεύεται, χωρίς αυτό να σημαίνει
ότι η περιοχή εγκαταλείπεται. Κατά τους επό-
μενους αιώνες, τους μυκηναϊκούς, τα πρώτα
αλλά όψιμα στοιχεία προέρχονται από τον
Καραβόμυλο που βρίσκεται σε μικρή απόσταση
από τη Σάμη. Συγκεκριμένα στο έργο «Αποχέ-
τευση ακαθάρτων και ομβρίων υδάτων - Εγκα -
τάσταση βιολογικού καθαρισμού Σάμης Κε-
φαλονιάς», για το οποίο σημειώνεται ότι στο
πλαίσιό του πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη
ανασκαφή που έγινε ποτέ στο Νομό Κεφαλο-
νιάς - Ιθάκης, ήλθε στο φώς κιβωτιόσχημος
τάφος που πιθανώς χρονολογείται στο τέλος
της υπομυκηναϊκής περιόδου. Ο τάφος που
δεν θα είναι ο μοναδικός βρίσκεται σε ικανή
απόσταση από την μυκηναϊκή οικία στη θέση
«Άγ. Θεόδωροι».
Οι πρώιμοι αιώνες της Ιστορικής Εποχής χα-
ρακτηρίζονται από τους εγχυτρισμούς και τους
μικρούς κιβωτιόσχημους τάφους στα ακίνητα
Ν. Ρασσιά και Βρεττού που βρίσκονται στο
νότιο πολεοδομικό τμήμα του σύγχρονου οι-
κισμού. Οι νεκροί είχαν τοποθετηθεί σε ισχυρά
συνεσταλμένη στάση (εικ. 12) και συνοδεύονταν
από πήλινα αγγεία (εικ. 13). Ο οικισμός της
αντίστοιχης περιόδου, όπως και της επόμενης,
της αρχαϊκής, υποδηλώνεται στη θέση «Λουτρό»,
στα βόρεια της πόλης όπου από δοκιμαστικές
τομές συγκεντρώθηκε σχετική κεραμική. Ωστό-
σο, οι απτές μαρτυρίες δεν προέρχονται από
τον οικισμό, αλλά από το άγνωστο μέχρι
πρόσφατα δυτικό νεκροταφείο, από το οποίο
κυριολεκτικά ανασύρθηκαν μέσα από νερά
και λάσπες, κάτω από εξαιρετικά επικίνδυνες
και ανθυγιεινές συνθήκες, ταφικά αγγεία, κε-
ραμοσκεπείς και κιβωτιόσχημοι τάφοι.
Στην ίδια πάντα θέση (Λουτρό) και σε αμφιθε-
ατρική διάταξη ορθώνεται η κλασική και ελλη-
νιστική πόλη που αναπτύσσεται παράλληλα στη
δυτική κλιτύ του λόφου των Αγ. Φανέντων, στη
θέση «Καμίνια». Το όριό της αποτελεί η σημερινή
οδός Διχαλίων, όπως συμπεραίνεται από τα
έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα. Η πόλη και
η ακρόπολη προστατεύονται με τείχος που ήδη
ήταν γνωστά. Προβληματικό, ωστόσο, παρέμενε
το θέμα της προστασίας της από την πλευρά
της παραλίας και της πεδιάδας, την περισσότερο
ευάλωτη πλευρά, ώσπου το 2008 στο πλαίσιο
δημόσιων και ιδιωτικών έργων εντοπίστηκε και
ερευνήθηκε το παράλιο τείχος της (εικ. 14), το
οποίο εμφανίζεται εντυπωσιακό. Ένα δεύτερο
πρόβλημα της μνημειακής τοπογραφίας επιλύ-
θηκε την ίδια χρονιά. Κοντά στην πλατεία Κων-
σταντάτου, κρηπίδωμα με δέστρα οριοθετεί το
χώρο του κλασικού λιμανιού. Τέλος, με τον
προσδιορισμό των νεκροπόλεων στα ανατολικά,
Εικ. 10. Λίθινες
πολιορκητικές σφαίρες.
Εικ. 8. Σκινέας. Ο δρό-
μος και η είσοδος του
τάφου.
Εικ. 9. Πάλη. Οικία.
Έμβλημα μάσκας και
άνθους.
Εικ. 11. Κεφάλι ρωμαϊ-
κής περιόδου φυσικού
μεγέθους.375
βόρεια, δυτικά και νότια συμπληρώνεται ικανο-
ποιητικά ο τοπογραφικός της χάρτης αν και
δεν έχουν δοθεί ακόμα απαντήσεις για τη χω-
ροθέτηση της αγοράς και των ναών.
Στο πλαίσιο του Υ/Ε «Ανάπλαση - ανάδειξη
αρχαιολογικού χώρου Σάμης», που εντάχθηκε
στο Γ΄ ΚΠΣ, έγιναν ευρείας κλίμακας εργασίες
στην ακρόπολη και στην οχύρωση με εντυ-
πωσιακά αποτελέσματα (εικ. 15-16).
Ο πολεοδομικός ιστός της πόλης κατά την
επόμενη περίοδο, τη ρωμαϊκή, επεκτείνεται
πέραν του σημερινού δρόμου της Διχαλίων
προς την πεδιάδα και κατά μήκος της ακτής,
χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγκαταλείπεται
άμεσα και οριστικά ο χώρος εντός των τειχών.
Ο λιμένας της μεταφέρεται στη θέση «Λουτρό»,
όπου στο θαλάσσιο χώρο διακρίνεται βυθι-
σμένος ο λιμενοβραχίονας, ενώ επί της ακτής
στο πλαίσιο ιδιωτικής ανασκαφής, αποκαλύ-
πτονται χώροι που αποδίδονται στο εμπορικό
και οικονομικό κέντρο της πόλης. Εντυπωσιακός
αριθμός λουτρικών εγκαταστάσεων που η
χρήση τους επιτείνεται για μεγάλο χρονικό
διάστημα έχουν εν μέρει ανασκαφεί σε διά-
φορα σημεία της. Η αρχιτεκτονική των απλών
ιδιωτικών οικιών, παρά τις συνεχιζόμενες σω-
στικές ανασκαφές δεν προσδιορίζεται με σα-
φήνεια αν και μερικές διακρίνονται για την
πολυτέλειά τους, όπως συμπεραίνεται από τα
ψηφιδωτά δάπεδα που φέρουν ανθρωπόμορ-
φες παραστάσεις, ή εμπνέονται από το φυτικό
κόσμο (εικ. 17) ή διακοσμούνται με γεωμετρικά
θέματα. Επί του κεντρικού δρόμου που διασχίζει
τη σημερινή πόλη, δύο κτήρια με εκτεταμένα
ψηφιδωτά δάπεδα ταυτίζονται με δημόσια οικο -
δομήματα, ενώ ως έργα  κοινωφελούς χα -
ρακτήρα προσδιορίζεται διθάλαμο καμαρο-
σκεπές οικοδόμημα (εικ. 18) για την άντληση
πόσιμου νερού, στη θέση «Λουτρό» και ισχυρός
τοίχος για τη συγκράτηση του πρανούς του
παρακείμενου χείμαρρου.
Τοπογραφώντας τις σημαντικότερες θέσεις
της Κεφαλονιάς της κλασικής και ελληνιστικής
περιόδου είτε αυτές έχουν σχέση με αμυντικά
έργα (πολίσματα, παρατηρητήρια, φρυκτωρίες),
είτε χαρακτηρίζονται ως αγροικίες ή προσ-
διορίζονται ως οικισμοί και μελετώντας το
ανάγλυφο του εδάφους, είναι δυνατόν να
χαραχτούν τα σύνορα μεταξύ των τεσσάρων
πόλεών της.
Φισκάρδο
Πάνορμος
Μια νέα ρωμαϊκή πόλη ευνοούμενη από την
αυτοκρατορική εξουσία θεμελιώνεται στο
Φισκάρδο. Ύστερα από πολλούς αιώνες
αναμονής και αναζητήσεων ο Πάνορμος των
γραπτών πηγών ταυτίζεται, βάσει των πρό-
σφατων ανασκαφικών επιγραφικών μαρτυ-
ριών, με το σημερινό Φισκάρδο.
Εικ. 12. Σάμη. Ταφή σε
ισχυρά συνεσταλμένη
στάση.
Εικ. 13. Σάμη. Ληκύθιο
με γραπτή διακόσμηση.
Εικ. 14. Σάμη. Το παρά-
λιο τείχος και οικοδο-
μικά λείψανα.
Εικ. 17. Σάμη. Οικία.
Ψηφιδωτό δάπεδο με
διακόσμηση ακάνθου.
Εικ. 15-16. Σάμη. Η πύλη
της ακρόπολης πριν τις
εργασίες πεδίου.376
Στο ακίνητο Χαράλαμπου Τσελέντη, στη θέση
«Τηγάνια» που βρίσκεται εντός του σημερινού
οικισμού αποκαλύφθηκε ορθογώνιο λιθό-
στρωτο που ορίζεται από χαμηλό αναβαθμό
(εικ. 19). Γύρω από αυτό ανοίγονται χώροι,
ενώ στα δυτικά εμφανίζεται πλακόστρωτος
δρόμος επιμελημένης κατασκευής. Επί του
λιθόστρωτου και σε πειόσχημη διάταξη ήλθαν
στο φως ενεπίγραφα βάθρα, από τα οποία
αντλούνται πληροφορίες για πολιτικά όργανα,
για θρησκευτικές δοξασίες και για ανθρω-
πωνύμια. Οι δύο τελευταίοι στίχοι ενός βά-
θρου είναι άκρως αποκαλυπτικοί, αφού σε
αυτούς, όχι μόνο κατονομάζονται οι κάτοικοι
της πόλης Πάνορμος, αλλά τους φέρνουν
και σε πολιτική σχέση με τον αυτοκράτορα
Αδριανό: «η πόλις Ανδρειανών Πανορμειτών».
Ο χώρος συνδέεται με τη θέση της ρωμαϊκής
αγοράς της πόλης λόγω των σημαντικών
μνημείων και των επιγραφών, αλλά χωρίς
να στοιχειοθετείται περισσότερο η υπόθεση.
Στον Πάνορμο εκτός της αγοράς σημαντικά
μνημεία των ρωμαϊκών αιώνων ερευνήθηκαν
σε όλη την έκταση του σημερινού οικισμού
με χαρακτηριστικότερα τους καμαροσκεπείς
θαλάμους που αναγνωρίζονται ως μαυσωλεία.
Στο μεσοδιάστημα ενός μαυσωλείου με προ-
θάλαμο και με θάλαμο (εικ. 20) και σε ένα
δεύτερο με μόνο θάλαμο εντοπίστηκε τμήμα
θεάτρου/ωδείου (εικ. 21) που η χρήση και η
ταύτισή του είναι υπό συζήτηση, δεδομένου
ότι δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως. Η παρουσία
του ανάμεσα σε δύο ταφικά μνημεία ενδε-
χομένως να δηλώνει χώρο συνάθροισης και
τέλεσης ηρωολατρείας. Σχέση με παρόμοιες
τελετές πιθανώς να έχει και η μικρή λουτρική
εγκατάσταση (ΣΤ΄ ΕΠΚΑ), δίπλα σχεδόν από
το νεκροταφείο που ερευνήθηκε την περασμένη
δεκαετία στον όρμο του Αγ. Ανδρέα.
Συνεργασίες
Τη δεκαετία 2000-2010 στα τρία νησιά
δραστηριοποιήθηκαν ημεδαπά και αλλοδαπά
επιστημονικά Ιδρύματα για την εφαρμογή
αρχαιολογικών προγραμμάτων που αφορού-
σαν επιφανειακές έρευνες. Διευκρινίζεται
ότι τα προγράμματα είχαν εγκαινιαστεί πριν
το 2006, υπό την διεύθυνση των μητρικών
Εφορειών ΣΤ΄ και Ζ΄ και συνεχίστηκαν υπό
την νέα διεύθυνση της Εφορείας και του
υπογράφοντος. Η πρώτη συνεργασία εγκαι-
νιάστηκε στην Κεφαλονιά με το Ιρλανδικό
Ινστιτούτο Αθηνών, με την κ. Χριστίνα Σου-
γιουτζόγλου-Heywood υπεύθυνη της απο-
στολής, ενώ η δεύτερη με το Ιόνιο Πανεπι-
στήμιο Κέρκυρας και υπό την ευθύνη του κ.
Κώστα Σμπόνια.
Ι ΘΑ Κ Η
Νότια Ιθάκη
Επιτέλους, πέρα από την Ομηρική Ιθάκη υπάρ-
Εικ. 18. Σάμη. Κρηναίο
οικοδόμημα.
Εικ. 19. Πάνορμος.
Ο πλακοστρωμένος
χώρος και ο δρόμος.
Εικ. 20. Πάνορμος. Μαυ-
σωλείο με προθάλαμο
και θάλαμο.
Εικ. 21. Θέατρο -
ωδείο.377
χει μια άλλη άγνωστη χειροπιαστή Ιθάκη,
σεμνή και ταπεινή, λιγότερο «λαμπερή», αλλά
εξίσου ενδιαφέρουσα.
Νέα στοιχεία προβάλλουν στον ορίζοντα,
που ενδεχομένως αναγάγουν την κατοίκηση
του νησιού στην Παλαιολιθική και Μεσολιθική
εποχή, όπως εικάζεται από τα λίθινα εργαλεία
που συγκεντρώθηκαν από τον Μαραθιά στη
νότια Ιθάκη. Από επιφανειακές ενδείξεις
μέσα και γύρω από την πρωτεύουσα, το
Βαθύ, ανιχνεύονται στοιχεία ανθρώπινης
δραστηριότητας στη μυκηναϊκή, γεωμετρική,
αρχαϊκή και ελληνιστική περίοδο. Κατά τους
ρωμαϊκούς και υστερορωμαϊκούς χρόνους
στην ίδια πάντα περιοχή αναπτύσσεται μια
νέα πόλη, όπως αρχίζει δειλά να διαγράφεται
μέσα από τις σωστικές ανασκαφικές έρευνες.
Στο δημοτικό χώρο στάθμευσης αποκαλύ-
φθηκε συγκρότημα (εικ. 22) με οικιακό ιερό
στο οποίο λατρευόταν το εξαιρετικής τέχνης
χάλκινο ειδώλιο (εικ. 23) που αποδίδει
μορφή ποιητή/φιλόσοφου ή θεού (Ασκληπιός;).
Σε όμορο συγκρότημα αναγνωρίζονται τα
ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία λουτρού, το
οποίο συνεχίζεται προς όλες τις κατευθύνσεις.
Στο χώρο του σημερινού σχολείου ερευνήθηκε
συστάδα ρωμαϊκών τάφων με πλούσια ευ-
ρήματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα
γυάλινα αγγεία.
Βόρεια Ιθάκη
Στο Σταυρό δια διερευνητικών τομών εντο -
πίστηκαν ταφές σε λάκκους, όπως και απλοί
κεραμοσκεπείς τάφοι που καλύπτουν το χρο-
νικό διάστημα από τον 5ο έως τον 2ο/3ο
αι. μ.Χ. Στρώματα πυρών που σχετίζονται με
νεκρικές τελετές, χάλκινος λέβητας και πο-
λύτιμα ευρήματα εμπλουτίζουν τις γνώσεις
μας για την περιοχή.
Επίσης, στην περιοχή του Σταυρού διεξήχθη
επιφανειακή έρευνα σε συνεργασία με τη
Βρετανική Σχολή Αθηνών με επικεφαλής τη
διευθύντρια Catherine Morgan.
Στη θέση «Π. Αετός» στη νότια Ιθάκη και υπό
την εποπτεία της ΣΤ΄ ΕΠΚΑ ολοκληρώθηκε
το ερευνητικό πρόγραμμα (1983-2005), υπό
τη διεύθυνση του κ. Σαράντη Συμεώνογλου
(Πανεπιστήμιο του Saint Louis).
Υπό την διαδοχική εποπτεία των ΣΤ΄ και ΛΕ΄
ΕΠΚΑ, διεξάγεται από το 1994 στον «Άγ.
Αθανάσιο» Εξωγής στη βόρεια Ιθάκη, η δεύτερη
επιφανειακή και ανασκαφική έρευνα, από το
Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων και τη διεύθυνση
της κ. Λίτσας Κοντορλή-Παπαδοπούλου.
Το ζητούμενο και στις δύο περιπτώσεις ήταν
η ταύτιση της Ομηρικής Ιθάκης, χωρίς όμως
τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, πολύ πε-
ρισσότερο που ακόμα και σήμερα οι δύο
ανασκαφείς έχουν διαφορετική άποψη για
τη θέση του Οδυσσειακού ανακτόρου.
Ζ Α Κ Υ Ν Θ ΟΣ
Λίμνη Κεριού, περιοχή «Πίσω Πανοκάμπι»,
θέση «Περλάκια». Στο χώρο διακρινόταν μέσα
από πυκνή βλάστηση τοίχος κτισμένος από
ευμεγέθεις λίθους κατά το ορθογώνιο σύ-
στημα. Οι δοκιμαστικές τομές αποκάλυψαν
την κάτοψη ορθογώνιου οικοδομήματος της
ελληνιστικής περιόδου. Η ακριβής χρήση του
δεν προσδιορίζεται προς το παρόν, αλλά ει-
κάζεται ότι ταυτίζεται με αγροικία που ενι-
σχύεται με πύργο. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις
γύρω από αυτήν και ο παρακείμενος χείμαρρος
ενισχύουν την υπόθεση. Αντίθετα, η άποψη
για αμυντικό έργο λόγω της ισχυρής τοιχο-
ποιίας του αποδυναμώνεται από το γεγονός
ότι δεν υπάρχει ευρύ οπτικό πεδίο, επειδή το
οικοδόμημα θεμελιώνεται στην πλαγιά χα-
μηλού λόφου που περιστοιχίζεται από ψηλό-
τερους.
Εικ. 22. Ιθάκη. Το συ -
γκρότημα.
Εικ. 23. Ιθάκη. Χάλκινο
ειδώλιο.378
Άνω Γερακάρι, θέση «Ριζόκαστρο-Κάστρο».
Υπήρχαν παλαιές αναφορές για αυτήν, αλλά
το τείχος που κυκλώνει την κορυφή του λόφου
φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά. Πρόκειται
για τείχος κτισμένο κατά το τραπεζιόσχημο
σύστημα δόμησης ελληνιστικής περιόδου.
Στη νότια Ζάκυνθο σε τρεις θύλακες A, B και
C έγινε επιφανειακή έρευνα σε συνεργασία
με το Ολλανδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο,
με υπεύθυνο τον κ. Gert Jan van Wijngaarden.
Όλες οι συνεργασίες υπήρξαν δημιουργικές
και εποικοδομητικές, αφού πέτυχαν το σκοπό
τους ενώ άρχισε η μελέτη και επεξεργασία
του υλικού για τη δημοσίευσή του.
Προϊστάμενος
Ανδρέας Σωτηρίου (2006-2010)